Oordeel
2021-148

Datum: 10 december 2021
Dossiernummer: 2021-0030

Oordeel in de zaak van

[. . . .]

wonende te [. . . .], verzoeker

tegen

Stichting Nederlandse Publieke Omroep (NPO)

gevestigd te Hilversum, verweerster|

1 Verzoek

Verzoeker vraagt het College om te beoordelen of verweerster verboden onderscheid op grond van handicap of chronische ziekte maakt door bij het aanbieden van live televisieprogramma’s onvoldoende zorg te dragen voor algemene toegankelijkheid voor mensen met een auditieve beperking middels adequate ondertiteling.

2 Verloop van de procedure

2.1 Het College heeft kennis genomen van de volgende stukken:

• verzoekschrift van 21 januari 2021, ontvangen op dezelfde dag;
• verweerschrift van 20 augustus 2021.

2.2 Het College heeft de zaak ter zitting behandeld op 3 november 2021. Partijen zijn verschenen. Verzoeker werd bijgestaan door A. Dam, Klachtenconsulent bij Tumba en vergezeld door R. Damstra, schrijftolk. Verweerster werd vertegenwoordigd door [. . . .], jurist NPO, die werd vergezeld door [. . . .], Projectleider Dio Access Services en [. . . .], Manager Dio Access Services.

3 Feiten

3.1 Verzoeker is (zeer) slechthorend. Verweerster verzorgt, zowel op radio als televisie, de programma's op de publieke zenders. De afdeling TT888 Ondertiteling zorgt voor Nederlandse ondertiteling van vrijwel alle Nederlandstalige programma's van verweerster. Via Teletekstpagina 888 kan iedereen deze ondertiteling bekijken.

3.2 Verzoeker kijkt graag naar Nederlandse live televisieprogramma’s van verweerster. Om deze te kunnen volgen is hij afhankelijk van ondertiteling via TT888. Hij ondervindt regelmatig problemen met de ondertiteling van live televisieprogramma’s, zoals gaten/onderbrekingen en foute woorden in de ondertiteling en slechte leesbaarheid. Verzoeker wendt zich daarom in december 2020 tot antidiscriminatie meldpunt Tumba. Hij geeft aan dat hij zich ongelijk behandeld voelt op grond van zijn auditieve beperking, omdat de ondertiteling van live televisieprogramma’s die verweerster aanbiedt niet van voldoende kwaliteit is. De klachtenconsulent van het discriminatiemeldpunt stuurt op 23 december 2020 een wederhoorbrief naar verweerster met het verzoek hierop te reageren.

3.3 Verweerster reageert per e-mail van 19 januari 2021. Verweerster geeft aan dat de problemen die verzoeker ervaart met de ondertiteling waarschijnlijk te maken hebben met het feit dat zij bij sommige programma’s voor de ondertiteling gebruik maakt van automatische spraaktechnologie, die niet wordt gecorrigeerd door een redacteur. Verder geeft verweerster in deze e-mail aan dat de keuze welke programma's worden voorzien van semi- of geheel automatische ondertitels wordt gemaakt op basis van beschikbare middelen, geschiktheid van het programma voor automatische spraakherkenning, en de kijkdichtheid van de programma’s. Zij geeft ten slotte aan dat zij eraan blijft werken om ondertiteling zo foutloos mogelijk aan te bieden.

4 Standpunt verzoeker

Verzoeker stelt dat verweerster jegens hem verboden onderscheid maakt op grond van handicap of chronische ziekte, doordat zij niet zorgdraagt voor goed werkende ondertiteling van live televisieprogramma’s. Mensen met een auditieve beperking, zoals hij, zijn afhankelijk van de ondertiteling om televisieprogramma’s te kunnen volgen. De diensten van verweerster zijn daarom niet algemeen toegankelijk voor slechthorenden of doven in Nederland. Verweerster heeft niet concreet inzichtelijk gemaakt op wat voor manier zij werkt aan de verdere verwezenlijking van deze algemene toegankelijkheid.

5 Standpunt verweerster

Verweerster betwist dat zij jegens verzoeker verboden onderscheid maakt op grond van handicap of chronische ziekte. Zij voert aan dat zij al meer dan 40 jaar op een professionele en vakkundige manier de ondertiteling verzorgt van haar televisieprogramma’s. Zij is er trots op dat zij deze verantwoordelijke taak mag uitvoeren en zij heeft voortdurende aandacht voor (het verbeteren van) de kwaliteit van de ondertiteling. Zij erkent dat bij liveprogramma’s de ondertiteling nog niet optimaal is. Dit vloeit volgens haar voort uit het natuurlijke gegeven van een live uitzending en de ondertitelwerkzaamheden die nodig zijn om een live programma toegankelijk te maken voor mensen met een auditieve beperking. Zij heeft gezocht naar een, vanwege alle aan de orde zijnde belangen, uitgebalanceerde oplossing, maar loopt hierbij aan tegen technische grenzen en capaciteitsgrenzen.

6 Beoordeling

6.1 Verzoeker heeft een auditieve beperking. Het College merkt dit aan als een handicap in de zin van de Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte (WGBH/CZ). Dit wordt ook niet betwist door verweerster.

6.2 Verzoeker heeft aangevoerd dat hij vanwege zijn auditieve beperking afhankelijk is van ondertiteling van televisieprogramma’s. Zonder ondertiteling kan hij deze programma’s niet volgen. Spraakafzien werkt niet bij televisie, omdat televisie tweedimensionaal is, omdat de camera niet altijd gericht staat op degene die praat en mensen tegelijkertijd praten. Bij live televisieprogramma’s van verweerster ondervindt verzoeker een drietal problemen, te weten fouten in de woorden, slechte leesbaarheid en gaten/onderbrekingen in de ondertiteling. Door de slechte kwaliteit van de ondertiteling is het voor hem niet mogelijk om de live televisieprogramma’s van verweerster te volgen. Hierdoor zijn volgens hem de diensten van verweerster niet algemeen toegankelijk voor de groep slechthorenden en doven in Nederland. Het College concludeert hieruit dat verzoeker een beroep doet op de verplichting om zorg te dragen voor algemene toegankelijkheid die is neergelegd in artikel 2a WGBH/CZ.

6.3 Uit artikel 2a in samenhang met artikel 5b van de WGBH/CZ volgt dat aanbieders van goederen en diensten tenminste geleidelijk zorg moeten dragen voor de algemene toegankelijkheid voor personen met een handicap of chronische ziekte, tenzij dat een onevenredige belasting vormt. Het College interpreteert dit artikel in het licht van zowel artikel 01 van deze wet als van de doelstelling van het Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap. In artikel 01 WGBH/CZ is bepaald dat ieder mens in staat moet worden gesteld om aansluitend bij zijn eigen mogelijkheden autonoom te zijn. Doel van het verdrag is om de mensenrechten en fundamentele vrijheden van alle personen met een handicap te bevorderen, beschermen en waarborgen. Dit kan onder meer door diverse drempels die hen kunnen beletten volledig, effectief en op voet van gelijkheid met anderen te participeren in de samenleving, weg te nemen.

6.4 Verweerster biedt televisie- en radioprogramma’s aan. Hiermee valt zij onder het bereik van artikel 5b WGBH/CZ en is zij verplicht zorg te dragen voor de algemene toegankelijkheid van de door haar aangeboden diensten onder artikel 2a WGBH/CZ.

6.5 Het College zal hierna beoordelen of verweerster in strijd handelt met artikel 2a WGBH/CZ.

6.6 Verzoeker heeft ter zitting aangegeven dat hij niet betwist dat verweerster zijn best doet om televisieprogramma’s zo goed mogelijk te ondertitelen en dat hij ook niet wil voorschrijven hoe verweerster hierbij te werk moet gaan. Hij is echter van mening dat de kwaliteit van de ondertiteling van liveprogramma’s van verweerster op dit moment niet goed genoeg is en dat daarmee de dienst niet voldoende toegankelijk is. Wat doet verweerster om de ondertiteling van live programma’s te optimaliseren?

6.7 Verweerster voert aan dat ook zij het belangrijk vindt dat de televisieprogramma’s van de publieke omroep voor zoveel mogelijk mensen toegankelijk zijn. Zij spant zich sinds 1980 in om de toegankelijkheid van het aanbod voor mensen met een auditieve of visuele beperking zo groot mogelijk te laten zijn. Naast de wettelijke voorgeschreven ondertitelingsactiviteiten biedt verweerster ook verschillende andere diensten aan om de toegankelijkheid voor mensen met een auditieve beperking te vergroten, zoals de inzet van gebarentolken, gesproken ondertiteling en audiodescriptie. Zij houdt de nieuwe technieken en ontwikkelingen op dit gebied nauwlettend in de gaten. Verweerster stelt dat zij wel is genoodzaakt hierbij keuzes te maken om een zo uitgebalanceerd mogelijk aanbod te maken met zoveel mogelijk ondersteunende diensten. Zij wordt immers grotendeels via belastinggeld gefinancierd en moet de wettelijke taakopdracht zo effectief en doelmatig mogelijk uitvoeren om alle kijkers van een breed en pluriform media-aanbod te voorzien. Bijna alle Nederlandstalige programma’s die verweerster uitzendt worden ondertiteld door medewerkers van TT888 Ondertiteling. Afhankelijk van het programma hanteert verweerster verschillende vormen van ondertiteling. Een deel van de programma’s wordt vóór uitzending toegestuurd door de omroepen. De ondertiteling van deze programma’s wordt exact getimed en nagenoeg foutloos gemaakt. Bij live programma’s is dat lastiger en verweerster erkent dat bij een aantal liveprogramma's de ondertiteling niet optimaal is. Dit vloeit volgens haar voort uit het natuurlijke gegeven van een live uitzending en de ondertitelwerkzaamheden die nodig zijn om een liveprogramma toegankelijk te maken voor mensen met een auditieve beperking. Liveprogramma’s moeten immers tijdens de uitzending live worden ondertiteld, waardoor het niet mogelijk is om exact te timen en de ondertiteling per definitie een aantal seconden is vertraagd. Daarnaast praten mensen door elkaar en is het onmogelijk alle gesproken tekst in beeld te brengen. Een redacteur moet daarbij keuzes maken. Methoden om de live ondertiteling te realiseren

6.8 Voor de ondertiteling van liveprogramma’s werkt verweerster voornamelijk met spraakherkenningssoftware en in beperkte mate met schrijftolken. Verweerster geeft aan niet alle liveprogramma’s met schrijftolken te kunnen ondertitelen, omdat er maar weinig schrijftolken in Nederland zijn die de vereiste typsnelheid halen. Daarom zijn automatische spraakherkenners volgens verweerster op dit moment de beste manier om liveprogramma’s te ondertitelen. De software hiervoor wordt steeds beter, maar werkt nog niet 100% perfect. Volgens verweerster heeft dat te maken met de moeilijkheid van de Nederlandse taal en met het karakter van een liveprogramma, waar mensen door elkaar praten, er achtergrondmuziek is en mensen vaak met veel emotie praten. Een spraakherkenner kan dan niet alle stemmen herkennen tegelijkertijd verwerken. Verweerster maakt gebruik van verschillende manieren van ondertitelen om dit zoveel mogelijk te ondervangen. Ter zitting heeft zij dit geïllustreerd met een filmpje.

– één-redacteur methode
De eerste manier is dat een redacteur naar het gesprokene op televisie luistert en dit zo woordelijk mogelijk inspreekt in een spraakherkenningsprogramma. Het programma zet zijn woorden om in een ondertitel. Vervolgens corrigeert de redacteur op de computer eventuele foutjes die de spraakherkenner heeft gemaakt en brengt dan de ondertitel in beeld. De redacteur werkt op deze manier voortdurend onder enorme hoogspanning en tijdsdruk. Vertraging en het over het hoofd zien van foutjes zijn hierdoor niet geheel te vermijden.

– Drie-redacteuren methode met vertraagde uitzending
De tweede manier die verweerster hanteert bij liveprogramma’s is het vertragen van het programma met één minuut en het inzetten van drie redacteuren per programma. De uitzending komt dan met een minuut vertraging op het scherm in de huiskamers. Hierdoor hebben de ondertitelaars beperkt tijd om live-ondertiteling van hogere kwaliteit te maken. Een redacteur luistert naar de spreker en spreekt simultaan in, in het spraakherkenningsprogramma, de tweede redacteur corrigeert de spraakherkenningsfouten die de software heeft gemaakt en de derde redacteur brengt de titels tijdens de uitzending op het juiste moment in beeld. Het voordeel van deze methode is dat de ondertiteling een veel betere kwaliteit heeft. Toch is ook hierbij niet te vermijden dat een redacteur keuzes moet maken als mensen door elkaar spreken. Nadeel hierbij is dat het veel kostbaarder is en veel arbeidskracht vereist.

– Afwegingen van verweerster bij de inzet van deze methoden
Vertraagde uitzending is volgens verweerster niet wenselijk bij alle liveprogramma’s, zoals programma’s over actuele gebeurtenissen, belangrijke persconferenties van de overheid of een live sportwedstrijd. Bij deze programma’s loopt de ondertiteling daarom per definitie achter en zullen er meer fouten in de ondertiteling staan. De grote praatprogramma’s van verweerster worden allemaal vertraagd uitgezonden en ondertiteld door een samenwerking van drie redacteuren. Hierdoor is de ondertiteling van deze programma’s van optimale kwaliteit. Verweerster stelt dat zij regelmatig wordt aangesproken op de vertraging en met alle aan de orde zijnde belangen van haar publiek tot een zorgvuldige en begrijpelijke afweging moet komen. Verweerster kiest ervoor om programma’s in de avond met een groot kijkerspubliek vertraagd uit te zenden. Hoe wordt gewerkt aan verdere verbetering van de ondertiteling?

6.9 Verweerster stelt ten slotte dat zij constant bezig is met verbetering van haar ondertiteling en dat zij ook al veel verbetering heeft gezien. Ze blijft in contact met de ontwikkelaar van de spraakherkenningssoftware die zij nu gebruikt, maar kijkt ook naar andere programma’s. De beste spraakherkenner ter wereld heeft de Engelse taal als focus. De ontwikkelingen in het Nederlandse taalgebied zijn nog niet zo groot, maar ook hierbij wordt de spraakherkenning steeds beter. Verweerster volgt ook de ervaringen van andere Europese publieke omroepen. Deze omroepen lopen tegen dezelfde problemen aan en zijn allemaal overgestapt naar spraakherkenningssoftware omdat dit de beste resultaten oplevert. Verweerster behoort binnen Europa tot de top wat betreft de ondertiteling van (live)programma’s. Daarnaast maakt verweerster ook gebruik van panels om te kijken wat er nog kan en moet worden verbeterd.

6.10 De conclusie van het College

Het College is van oordeel dat verweerster op dit moment niet in strijd handelt met de in artikel 2a WGBH/CZ neergelegde verplichting om geleidelijk zorg te dragen voor algemene toegankelijkheid voor personen met een auditieve beperking. Daartoe overweegt het als volgt. Niet in geschil is dat verweerster continu bezig is met het verbeteren van de ondertiteling van haar programma’s en in de afgelopen jaren ook daadwerkelijk veel verbeteringen heeft aangebracht. Daarnaast volgt ze de technologische ontwikkelingen op het gebied van ondertiteling, en in het bijzonder van spraakherkenningssoftware, op de voet en kijkt ze daarbij ook naar de ontwikkelingen bij andere Europese omroepen. Ook is niet weersproken dat verweerster actief vragen uitzet bij verschillende kijkerspanels ter verbetering van de algemene toegankelijkheid van haar programma’s. Dat de ondertiteling van liveprogramma’s nog niet optimaal is, kan verweerster op dit moment redelijkerwijs niet worden tegenworpen, gezien de technische grenzen wat betreft de spraakherkenningssoftware en capaciteitsgrenzen wat betreft de schrijftolken. Maar ook het budget speelt hierbij een rol. Gezien het feit dat verweerster een publieke omroep is, die door overheidsgeld wordt gefinancierd, acht het College het begrijpelijk dat verweerster een keuze maakt tussen de liveprogramma’s die vertraagd en met een samenwerking van drie redacteuren worden uitgezonden en de liveprogramma’s die niet vertraagd en met de inzet van één redacteur worden uitgezonden. Daarbij hanteert verweerster naar het oordeel van het College een afgewogen set criteria, bestaande uit de aard van het liveprogramma, het aantal kijkers, het moment van uitzenden en de belangen van al haar kijkers.

7 Oordeel

Stichting Nederlandse Publieke Omroep heeft jegens [. . . .] geen verboden onderscheid op grond van handicap of chronische ziekte gemaakt.

Aldus gegeven te Utrecht op 10 december 2021 door mr. dr. H.J.T.M. Swaanenburg-van Roosmalen, voorzitter en mr. dr. G.N. Cornelisse en mr. dr. J.P. Loof, leden van het College voor de Rechten van de Mens, in tegenwoordigheid van mr. R.E.M. Schimmel, secretaris.

mr. dr. H.J.T.M. Swaanenburg-van Roosmalen
mr. R.E.M. Schimmel
namens deze,
mr. S.B. Hester
secretaris